เมื่อวันที่ 13-14 พฤศจิกายน 2566 ดร.กิติพงค์ พร้อมวงค์ ผู้อำนวยการสำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) และ ดร.สุนทรี นามลิวัลย์ ผู้เชี่ยวชาญนโยบาย ฝ่ายนโยบายความร่วมมือระหว่างประเทศด้านการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม สอวช. กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) เข้าร่วมการประชุมคณะกรรมาธิการ ด้านวิทยาศาสตร์ (Natural Sciences Commission: SC Commission) ภายใต้การประชุมสมัยสามัญของยูเนสโก ครั้งที่ 42 (42nd Session of UNESCO General Conference: GC) ณ สำนักงานใหญ่ยูเนสโก กรุงปารีส สาธารณรัฐฝรั่งเศส ในฐานะผู้แทนประเทศไทยและคณะกรรมการฝ่ายวิทยาศาสตร์ของคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก)

ภายหลังจากพิธีเปิดการประชุมคณะกรรมาธิการด้านวิทยาศาสตร์ ได้มีการเลือกตั้งประธานการประชุม ซึ่งผู้ได้รับเลือกตั้งคือ ดร. Tamara Elzein เลขาธิการสภาวิจัยทางวิทยาศาสตร์แห่งชาติเลบานอน จากนั้นที่ประชุมพิจารณาวาระสำคัญตามแผนงานและกิจกรรมที่ยูเนสโกจะดำเนินความร่วมมือกับประเทศสมาชิกและภาคส่วนต่าง ๆ ภายใต้สาขาวิทยาศาสตร์ใน 5 เรื่อง ดังนี้ 1. แผนงาน โครงการและงบประมาณสาขาวิทยาศาสตร์ธรรมชาติและคณะกรรมาธิการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยสมุทรศาสตร์ ปี 2567-2568 (Major Programme II – Natural Sciences and Intergovernmental Oceanographic Commission) ซึ่งสนับสนุนประเทศสมาชิกในการสร้างความก้าวหน้าด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี วิจัยและนวัตกรรม เพื่อร่วมกันบรรลุการพัฒนาทางสังคม เศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน โดยไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง ภายในปี 2573 2. การจัดตั้งสถาบันและศูนย์ประเภทที่ 2 ภายใต้การสนับสนุนของยูเนสโก (Category 2 institutes and centres under the auspices of UNESCO) 3. การกำหนดให้วันที่ 20 พฤษภาคม ของทุกปีเป็นวันมาตรวิทยาโลก (World Metrology Day) เพื่อการตระหนักถึงความสำคัญของมาตรวิทยาในการเติบโตทางเศรษฐกิจและการพัฒนาอย่างยั่งยืน 4. ยุทธศาสตร์เชิงปฏิบัติการสำหรับประเทศกำลังพัฒนาที่เป็นหมู่เกาะขนาดเล็ก (Operational Strategy for Small Island Developing States (SIDS)) และ 5. การเสนอให้ปี 2568 เป็นปีแห่งวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีควอนตัม (International Year of Quantum Science and Technology) เพื่อสร้างความตระหนักรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีควอนตัมซึ่งมีอิทธิพลต่อชีวิตในยุคปัจจุบันและมีความสำคัญในการรับมือกับความท้าทายต่าง ๆ เช่น การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ความมั่นคงด้านพลังงานและอาหาร ทรัพยากรน้ำ การแพทย์และสาธารณสุข โดยที่ประชุมมีมติเห็นชอบร่วมกันในทุกวาระการประชุมดังกล่าวข้างต้น

ในโอกาสนี้ ดร.กิติพงค์ ได้กล่าวถ้อยแถลงในการประชุมคณะกรรมาธิการด้านวิทยาศาสตร์ทั้งสองวัน สรุปสาระสำคัญ ดังนี้ 1. สนับสนุนบทบาทของยูเนสโกในการดำเนินงานเพื่อบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ (United Nations Sustainable Development Goals: SDGs) และแผนงาน โครงการและงบประมาณสาขาวิทยาศาสตร์ธรรมชาติและคณะกรรมาธิการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยสมุทรศาสตร์ ปี 2567-2568 2. สนับสนุนการเสริมสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศ ความสามัคคี และการแก้ปัญหาและรับมือกับความท้าทายร่วมกันภายใต้กรอบแผนงานของยูเนสโก เช่น ความท้าทายที่เป็นผลจากปรากฏการณ์ technological disruption การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (climate change) การเปลี่ยนแปลงทาง

ภูมิรัฐศาสตร์และประชากรศาสตร์ (geopolitics and demographic change) 3. แนวทางที่ประเทศไทยอยู่ระหว่างดำเนินการทดลองและพัฒนาเพื่อรับมือกับความท้าทายต่าง ๆ ในปัจจุบันและอนาคตโดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับการอุดมศึกษา (higher education sandbox) อันเป็นกลไกยกระดับการจัดการศึกษาที่มุ่งตอบโจทย์ความต้องการประเทศให้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของโลกอนาคต ซึ่งประเทศไทยยินดีที่จะแบ่งปันประสบการณ์ให้กับประเทศสมาชิกยูเนสโกและทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง 4. เน้นย้ำถึงความเร่งด่วนในการแก้ไขปัญหามหาสมุทรและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศซึ่งเป็นหนึ่งในความท้าทายสำคัญของโลก รวมถึงของประเทศไทยเนื่องจากมีลักษณะภูมิศาสตร์ที่ตั้งอยู่ระหว่างสองมหาสมุทร การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจึงมีผลกระทบอย่างมากต่อทั้งพื้นที่ชายฝั่งและระบบนิเวศภายในประเทศ เช่น น้ำท่วม ความแห้งแล้ง ทรัพยากรน้ำ และ 5. เสนอแนะให้ยูเนสโกพิจารณาเพิ่มการสนับสนุนทางการเงิน การวิจัยและการพัฒนานวัตกรรมด้านวิทยาศาสตร์ทางมหาสมุทรและสาขาที่เกี่ยวข้องให้กับหน่วยงานย่อยระดับภูมิภาค (regional subsidiary body) โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับภูมิภาคที่สำนักเลขาธิการ/สำนักงานภูมิภาค (secretariat/regional office) มีภารกิจครอบคลุมในการเป็นศูนย์ความร่วมมือแห่งทศวรรษ (Decade Collaborative Centre: DCC) หรือสำนักงานประสานงานแห่งทศวรรษ (Decade Coordination Office: DCO) เพื่อให้การดำเนินงานขับเคลื่อนทศวรรษแห่งสหประชาชาติว่าด้วยวิทยาศาสตร์ทางมหาสมุทรเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ปี 2564-2573 (United Nations Decade of Ocean Science for Sustainable Development 2021-2030) หรือทศวรรษแห่งมหาสมุทร (Ocean Decade) ตามแผนของคณะกรรมาธิการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยสมุทรศาสตร์ (Intergovernmental Oceanographic Commission: IOC) ของยูเนสโกเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผลสูงสุดด้วย

อนึ่ง การประชุมสมัยสามัญเป็นการประชุมในระดับสูงสุดของยูเนสโกจัดขึ้นทุก 2 ปี มีวัตถุประสงค์เพื่อพิจารณาแผนงาน งบประมาณและกิจกรรมการดำเนินงานของยูเนสโก ระยะ 2 ปี รวมทั้งพิจารณากำหนดนโยบายต่าง ๆ เพื่อเป็นแนวทางการดำเนินงานของยูเนสโก การประชุมสมัยสามัญของยูเนสโก ครั้งที่ 42 ซึ่งจัดขึ้นระหว่างวันที่ 7-22 พฤศจิกายน 2566 ณ สำนักงานใหญ่ยูเนสโก กรุงปารีส สาธารณรัฐฝรั่งเศส ประกอบด้วย การประชุมเต็มคณะ การประชุมคณะกรรมาธิการด้านต่าง ๆ ได้แก่ ด้านการศึกษา ด้านวิทยาศาสตร์ ด้านสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ ด้านวัฒนธรรม ด้านสื่อสารมวลชน ด้านการเงิน บริหาร สนับสนุนโครงการและความสัมพันธ์ต่างประเทศ และการประชุมร่วมของคณะกรรมาธิการ คณะผู้แทนไทย นำโดยพลตำรวจเอก เพิ่มพูน ชิดชอบ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ในฐานะประธานคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ได้เข้าร่วมพิธีเปิดการประชุมและกล่าวถ้อยแถลงในการประชุมเต็มคณะของการประชุมสมัยสามัญของยูเนสโก ครั้งที่ 42 นอกจากนี้ คณะผู้แทนไทยยังได้เข้าร่วมและกล่าวถ้อยแถลงในการประชุมคณะกรรมาธิการด้านต่าง ๆ ตามความเชี่ยวชาญด้วย โดยกระทรวงศึกษาธิการในฐานะสำนักเลขาธิการคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) จะเสนอผลการประชุมสมัยสามัญของยูเนสโก ครั้งที่ 42 เพื่อคณะรัฐมนตรีทราบในโอกาสแรก

ทั้งนี้ สามารถสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับการประชุมสมัยสามัญของยูเนสโก ครั้งที่ 42 เพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ https://www.unesco.org/en/general-conference/42?hub=420