การประชุมเชิงปฏิบัติการ “APEC Foresight Workshop: Identification of Emerging Signals Affecting Carbon Neutrality Using Foresight” จัดขึ้นระหว่างวันที่ 26–27 พฤศจิกายน 2568 ณ ห้อง Alpha โรงแรม Pullman King Power กรุงเทพฯ การประชุมครั้งนี้มีผู้เข้าร่วมมากกว่า 30 คน จาก 8 เขตเศรษฐกิจสมาชิกเอเปค ได้แก่ ออสเตรเลีย บรูไนดารุสซาลาม อินโดนีเซีย สาธารณรัฐเกาหลี มาเลเซีย เปรู จีนไทเป และไทย เพื่อร่วมกันสำรวจ “สัญญาณใหม่และแนวโน้มที่กำลังก่อตัว” ซึ่งอาจมีผลต่อเส้นทางการมุ่งสู่ความเป็นกลางทางคาร์บอนของภูมิภาคในอนาคต

การประชุมจัดโดย สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) โดยศูนย์คาดการณ์เทคโนโลยีเอเปค (APEC Center for Technology Foresight: APEC CTF) เพื่อเป็นเวทีระดับภูมิภาคในการเชื่อมโยงระหว่าง “การมองอนาคตเชิงกลยุทธ์ (strategic foresight)” เข้ากับนโยบายด้านสภาพภูมิอากาศและพลังงาน โดยตลอดระยะเวลา 2 วัน ผู้เข้าร่วมได้นำเครื่องมือ foresight มาช่วยในการค้นหา จัดจำแนก และจัดลำดับความสำคัญของสัญญาณต่าง ๆ ที่อาจส่งผลอย่างมีนัยสำคัญต่อการเปลี่ยนผ่านไปสู่ความเป็นกลางทางคาร์บอนในเขตเศรษฐกิจเอเปค

ดร.สุรชัย สถิตคุณารัตน์ ผู้อำนวยการ สอวช. และ Executive Director, APEC CTF ได้กล่าวเปิดงานและเน้นย้ำว่า ปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศไม่ใช่ประเด็นของอนาคตอีกต่อไป แต่เป็นความจริงที่กำลังส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ สังคม และชีวิตประจำวันของประชาชนทั่วทั้งภูมิภาคในขณะนี้ พร้อมกันนั้น เทคโนโลยีรูปแบบใหม่ โมเดลธุรกิจ กระแสทางสังคม และกรอบนโยบายต่าง ๆ ก็กำลังเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ซึ่งล้วนแล้วแต่อาจเป็นได้ทั้ง “โอกาส” และ “ความเสี่ยง” ต่อการเปลี่ยนผ่านสู่ความเป็นกลางทางคาร์บอน

ดร.สุรชัย ชี้ให้เห็นว่า ในบริบทที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอนและความซับซ้อนเช่นนี้ เครื่องมือด้านการมองอนาคต (foresight tools) มีความจำเป็นอย่างยิ่งในการช่วย “มองเห็นการเปลี่ยนแปลงล่วงหน้า” และสนับสนุนนโยบายสาธารณะ ทั้งการทำ horizon scanning การตรวจจับสัญญาณอ่อน (weak signals) และการวิเคราะห์แนวโน้ม สามารถช่วยให้ผู้กำหนดนโยบายและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียมองไปข้างหน้า สำรวจอนาคตที่เป็นไปได้หลายรูปแบบ และตอบสนองได้อย่างทันท่วงที การประชุมครั้งนี้ไม่ใช่เพียงเวทีสัมมนาเพื่อฟังบรรยาย แต่เป็น policy lab ที่เชิญชวนให้ผู้เข้าร่วมแลกเปลี่ยนมุมมอง ท้าทายสมมติฐาน และร่วมกันสร้างสรรค์แนวคิดใหม่

กำหนดการของการประชุมออกแบบให้มีลักษณะเชิงปฏิบัติการและการมีส่วนร่วมสูง ประกอบด้วยกิจกรรม foresight ต่อเนื่องหลายช่วง ในวันที่ 1 ภายใต้หัวข้อ “Classifying anticipatory signals” ผู้เข้าร่วมเริ่มต้นด้วยกิจกรรมละลายพฤติกรรมเชิงมองอนาคตในหัวข้อ “Imagining Possible Futures with Cards” ดำเนินกิจกรรมโดย คุณภาวัต ผ่องใส หัวหน้าทีมวิจัย ศูนย์อนาคตศึกษา สำนักข่าวกรองแห่งชาติ ประเทศไทย ผ่านการใช้การ์ดภาพและชุดคำถามชี้ชวน เพื่อเชื่อมโยงภาพเหล่านั้นเข้ากับการเปลี่ยนแปลงที่กำลังก่อตัว ช่วยให้ผู้เข้าร่วมขยับจากการคิดแบบเส้นตรง ไปสู่การมองอนาคตที่หลากหลายมิติ และเตรียมความพร้อมสู่การทงานกับ “สัญญาณ” ในเชิงลึกตลอดการประชุม

การประชุมยังมีปาฐกถาพิเศษจากวิทยากรหลัก 2 ท่าน ซึ่งช่วยวางกรอบเนื้อหาสำคัญ ได้แก่

• Dr.Reza Aghdam จาก University of Sydney ประเทศออสเตรเลีย บรรยายหัวข้อ “Towards Carbon Neutrality: Insights from the Australian Perspective and Opportunities for Regional Cooperation” ถ่ายทอดประสบการณ์ของออสเตรเลียในการขับเคลื่อนสู่ความเป็นกลางทางคาร์บอน ทั้งในด้านทิศทางนโยบาย พัฒนาการด้านเทคโนโลยี และบทเรียนที่ได้รับ พร้อมชี้ให้เห็นโอกาสในการสร้างความร่วมมือระหว่างเขตเศรษฐกิจเอเปคเพื่อเร่งการเปลี่ยนผ่านร่วมกัน

• Dr.Tan Shu Ying จาก Malaysian Industry-Government Group for High Technology (MIGHT) ประเทศมาเลเซีย บรรยายหัวข้อ “Horizon Scanning and Trends Analysis” นำเสนอแนวทางและเครื่องมือเชิงปฏิบัติในการสำรวจอนาคต (horizon scanning) การระบุแนวโน้มและสัญญาณอ่อน และการจัดระบบข้อมูลเหล่านี้ให้เป็นโครงสร้างที่นำไปใช้ประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบายได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งถือเป็นฐานระเบียบวิธีสำคัญในการทำแบบฝึกหัด radar และการวิเคราะห์สัญญาณของการประชุมครั้งนี้

ในช่วงต่อมา ของวันเดียวกัน การทำงานมุ่งสู่การ “จัดลำดับความสำคัญของสัญญาณ (signal prioritisation)” ผู้เข้าร่วมใช้เครื่องมือเชิงปฏิสัมพันธ์และการอภิปรายอย่างเป็นระบบ เพื่อคัดกรองรายชื่อสัญญาณจำนวนมากให้เหลือ “ชุดสัญญาณสำคัญ” ที่มีความโดดเด่นและสำคัญเป็นพิเศษต่ออนาคตความเป็นกลางทางคาร์บอนของเอเปค

ในวันที่ 2 ภายใต้หัวข้อ “Signals prioritization and co-creating strategy” การประชุมขยับจากการวิเคราะห์ไปสู่การเชื่อมโยงเชิงยุทธศาสตร์ ผู้เข้าร่วมย้อนกลับมาทบทวนสัญญาณที่ได้รับการคัดเลือก และอภิปรายถึง “นัยต่อเขตเศรษฐกิจเอเปค” ทั้งในมิติประโยชน์ที่อาจเกิดขึ้น ความท้าทาย และพื้นที่ที่การดำเนินการร่วมกันอาจสร้างมูลค่าเพิ่มได้ การสนทนาในช่วงข้อเสนอแนะมุ่งสำรวจ “ทิศทางนโยบาย กรอบความร่วมมือ และโครงการนำร่องที่เป็นไปได้” ในด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม (STI) ที่อาจผลักดันผ่านกลไกของเอเปคและ PPSTI การประชุมเชิงปฏิบัติการ APEC Foresight Workshop ครั้งนี้มีเป้าหมายสำคัญเพื่อเสริมสร้างศักยภาพของภูมิภาคในการ “มองเห็นและเตรียมรับการเปลี่ยนแปลงล่วงหน้า” และร่วมกันออกแบบอนาคตที่ยั่งยืนและมีภูมิต้านทานต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ บนเส้นทางสู่ความเป็นกลางทางคาร์บอนของเอเปค